Dünyagöz Hastanesi Etiler şube doktorlarınan Op. Dr. Elvan Yalçın anlattı: Şaşılık nedir? Gözlerin paralel duruş pozisyonunun bozulmasına şaşılık denir. Gözler burun köküne doğru veya dış tarafa kayabileceği gibi yukarı veya aşağı pozisyonlara da kayabilir. Şaşılıklar kas felçlerine bağlı olarak veya kas felçlerinden bağımsız olarak oluşur. Gizli şaşılık nedir? Gözlerden biri kapatılınca ortaya çıkan şaşılıktır. Toplumumuzda gizli kayma oldukça sık olarak görülür. Hasta genellikle kaymanın farkında değildir ve gözlerde yorgunluk hissi, kızanklık, ağrı, kuruluk hissi ve baş ağnsı gibi şikayetlerle bize başvurur. Şaşılığın sebepleri nelerdir? Belli bir genetik geçiş olmamakla birlikte ailede şaşılık, göz tembelliği, yüksek kırma kusuru olanlarda şaşılık daha sık görülür. Kas felçlerine bağlı oluşan şaşılıklarda genellikle felce neden olan yüksek tansiyon, şeker hastalığı, damar hastalığı ve kafa travması gibi bir durum söz konusudur. Kas felçlerine bağlı olmadan oluşan şaşılıklarının birçok nedeni olabilir.
Yüksek hipermetropi, miyopi veya astigmatizma bebekte her iki gözde veya tek gözde kaymaya neden olabilir. Gebelikte geçirilen hastalıklar, zor doğum, erken ve düşük kilolu doğum, bebekte görme problemlerine ve buna bağlı gözde şaşılığa yol açabilir. Bebeğinde göz kayması olan aileler ne yapmalı? Bebeklerin ilk 3 aylarında gözlerinde ara sıra kaymalar oluşabilir, bu durum 5-6’ncı aya kadar düzelir. 6 aydan sonra devam eden kaymaların ise düzeltilmesi gerekir. Bebeklik, hatta erken çocukluk döneminde burun kökünün basık olmasından dolayı yalancı kayma izlenimi olabilir. Bu durum çocuk büyüyüp burun kökü geliştikçe kaybolur. Daha ziyade yan bakışlarda belirgindir, bazen gerçek kayma ile birlikte de olabileceğinden göz doktorunun görmesinde fayda vardır. Kayma hep aynı gözde oluyorsa, o gözde görmenin az olduğunun veya olacağının belirtisidir ve mutlaka muayene edilip sağlam gözün kapatılarak önlem alınmasını gerektirir. Ancak sabit olan kaymalarda anneler uyanık olmalı. Sabit tek taraflı bir kayma gözde tembelliği ve daha başka problemlerin habercisi olabilir. Şaşılık göz tembelliğine neden olur mu? Tek taraflı sabit kaymalar göz tembelliğine neden olur. Göz tembelliği bir gözün diğerine göre daha az görmesi durumudur ve eğer çocuk ilk 7 yaş içinde tedavi olmazsa ömür boyu görme düzeyi az olarak devam eder. Ayrıca göz tembelliği kişinin her iki gözle görme yeteneği kazanmasını, derinlik hissini yani 3 boyutlu görmeyi engeller. Tek taraflı sabit kaymalarda uygun gözlük ve kapama tedavisinin yanı sıra cerrahi de gerekebilir. Göz tembelliğinin tek nedeni şaşılık mı? Hayır. Göz tembelliği her iki göz arasında numara farkı varsa veya çocuğun görme yolunu kapatacak katarakt gibi bir bozukluk varsa da oluşabilir.
Çok yüksek hipermetropi ve astigmatizmada gözlerin her ikisinde birden tembellik oluşabilir. Bu durumda çocuk uygun gözlüğü hemen takmaya başlamalıdır. Gözlük takmanın yaşı yoktur, 3-6’ncı aydan itibaren uygun çerçeve seçimiyle bebekler de gözlük takabilirler. Göz tembelliği tedavi edilebilir mi? Göz tembelliği önlenebilir görme kaybıdır, ilk 7 yaş içinde kapama ve ortoptik (cihazlarla) yöntemlerle tedavi edilebilir. Çocuğa uygun gözlük verilir ve tembel gözü çalıştırmak amacıyla sağlam göze uygun sürelerde kapama yapılır. Artık kapamaya destek olacak evde uygulanan bilgisayar programları da tedavide kullanılıyor. İlk 7-8 yaşta tembellik tedavisinde daha hızlı ve etkili yol alırız. 10 yaşından sonra da kullanılan göz tembelliği tedavileri de var. Bu tedaviler hastanın durumuna göre ortalama yüzde 20’lik bir görme artışı sağlar. Şaşılık nasıl tedavi edilir? Tedavi nedene göre yapılır. Bir kısım şaşılıkta gözlükle tedavi çok başarılıdır. Çocuk gözlüğünü taktığında şaşılığı düzelir. Yaş ilerledikçe kaymayı kontrol edebilme özelliği kazanabilir ve gözlüğü çıkardığında da artık gözü kaymaz. Bazen gözlük tedavisinin yanı sıra hasta ortoptik tedavi ve egzersiz programlarına alınabilir. Ameliyat ne zaman şart? Gözlükle ve egzersiz programlanyla düzelmeyen şaşılıklarda, doğumsal şaşılıklarda, baş pozisyonunun olduğu hastalarda cerrahiye başvurulur. Şaşılık ameliyatları dünyanın her yerinde açık olarak yapılan bir ameliyattır.
Şaşılıkta her ne kadar erken cerrahi tedavi tercih edilse de erişkin yaşlarda da tedavi mümkündür. Erişkinler de çocuklarda olduğu gibi kayma ameliyatlanda beyinsel olarak uyum sağlayıp her iki gözü birlikte kullanmaya adapte olabiliyor. Operasyon tercihen genel anestezi altında yapılır. Ameliyat sonrası göz kapatılmaz. Ameliyat sonrası ağrılı değildir, hastada batma hissi olabilir. Hasta verilen damlaları kullanır ve gözlüğünü takabilir. Ameliyattan 1 hafta sonra çocuklar okullarına, erişkin hastalar da işlerine dönebilirler. Bazı şaşılıklarda botoks uygulanabilir. Felce bağlı oluşan şaşılıklarda, ameliyat olmuş tam düzelme sağlanamamış hastalarda, guatr hastalığına bağlı gözünde kayma olmuş hastalarda botoks etkilidir.
