Dünyagöz Etiler Hastanesi’nden Op. Dr. Elvan Yalçın anlattı:
Şaşılık nedir?
Gözlerin paralel duruş pozisyonunun bozulmasına şaşılık denir. Gözler burun köküne doğru veya dış tarafa kayabileceği gibi yukarı veya aşağı pozisyonlara da kayabilir. Şaşılıklar genel olarak kas felçlerine bağlı olarak veya kas felçlerinden bağımsız olarak oluşur.
Gizli şaşılık nedir?
Gözlerden biri kapatılınca ortaya çıkan şaşılıktır. Toplumumuzda gizli kayma oldukça sık olarak görülür. Hasta genellikle kaymanın farkında değildir ve gözlerde yorgunluk hissi, kızarıklık, ağrı, kuruluk hissi ve baş ağrısı gibi şikayetlerle bize başvurur. Eğer hastada bir görme kusuru da varsa bu şikayetler daha erken ortaya çıkar. Özellikle yakın okuma sonrasında hasta baş ağrısından şikayetçi olur. Gizli şaşılık uygun gözlükler ve egzersizlerle tedavi edilebilir.
Şaşılığın sebepleri nelerdir?
Belli bir genetik geçiş olmamakla birlikte ailede şaşılık, göz tembelliği, yüksek kırma kusuru olanlarda şaşılık daha sık görülür. Kas felçlerine bağlı oluşan şaşılıklarda genellikle felce neden olan yüksek tansiyon, şeker hastalığı, damar hastalığı ve kafa travması gibi bir durum söz konusudur. Kas felçlerine bağlı olmadan oluşan şaşılıkların birçok nedeni olabilir. Yüksek hipermetropi, miyopi veya astigmatizma bebekte her iki gözde veya tek gözde kaymaya neden olabilir. Gebelikte geçirilen hastalıklar, zor doğum, erken ve düşük kilolu doğum, bebekte görme problemlerine ve buna bağlı gözde şaşılığa yol açabilir. Ailede gözünde kayma olan varsa bebekler muayene edilmelidir, kayma her zaman ortaya çıkmayabilir ama ateşli bir hastalık veya bir yerden düşme sonrası şaşılık başlar.
Bebeğinde göz kayması olan aileler ne yapmalı?
Çoğu anne bebeğinin gözünde kayma şüphesiyle bize başvurur. Bebeklerin ilk 3 aylarında gözlerinde ara sıra kaymalar oluşabilir, bu durum 5-6’ncı aya kadar düzelir. Altı aydan sonra devam eden kaymaların ise düzeltilmesi gerekir. Bebeklik, hatta erken çocukluk döneminde burun kökünün basık olmasından dolayı yalancı kayma izlenimi olabilir. Bu durum çocuk büyüyüp, burun kökü geliştikçe kaybolur. Daha ziyade yan bakışlarda belirgindir, bazen gerçek kayma ile birlikte de olabileceğinden göz doktorunun görmesinde fayda vardır. Kayma hep aynı gözde oluyorsa, o gözde görmenin az olduğunun veya olacağının belirtisidir ve mutlaka muayene edilip sağlam gözün kapatılarak önlem alınmasını gerektirir. Ancak sabit olan kaymalarda anneler uyanık olmalıdır. Sabit tek taraflı bir kayma gözde tembelliğin ve daha başka problemlerin habercisi olabilir. Ayrıca gözünde kayma olsun veya olmasın bebeklerin 1 yaş içinde mutlaka bir göz hekimi tarafından değerlendirilmesi göz tembelliğinin erken dönemde tespiti için hayati önem taşır.
Şaşılık göz tembelliğine neden olur mu?
Tek taraflı sabit kaymalar göz tembelliğine neden olur. Göz tembelliği bir gözün diğerine göre daha az görmesi durumudur ve eğer çocuk ilk 7 yaş içinde tedavi olmazsa ömür boyu görme düzeyi az olarak devam eder. Ayrıca göz tembelliği kişinin her iki gözle görme yeteneği kazanmasını, derinlik hissini yani 3 boyutlu görmeyi engeller. Tek taraflı sabit kaymalarda uygun gözlük ve kapama tedavisinin yanı sıra cerrahi de gerekebilir.
Göz tembelliğinin tek nedeni şaşılık mı?
Hayır. Göz tembelliği her iki göz arasında numara farkı varsa veya çocuğun görme yolunu kapatacak katarakt gibi bir bozukluk varsa da oluşabilir. Çok yüksek hipermetropi ve astigmatizmada gözlerin her ikisinde birden tembellik oluşabilir. Bu durumda çocuk uygun gözlüğü hemen takmaya başlamalıdır. Gözlük takmanın yaşı yoktur, 3-6’ncı aydan itibaren uygun çerçeve seçimiyle bebekler de gözlük takabilirler. Ailelerin devamlı sorduğu ve yanlış algıladığı bir durumu da belirtmekte fayda var, gözlük takmak daha iyi görmek içindir göz numarasını düşürmez veya yükselmesine neden olmaz.
Göz tembelliği tedavi edilebilir mi?
Göz tembelliği önlenebilir görme kaybıdır. İlk 7 yaş içinde kapama ve ortoptik (cihazlarla) yöntemlerle tedavi edilebilir. Çocuğa uygun gözlük verilir ve tembel gözü çalıştırmak amacıyla sağlam göze uygun sürelerde kapama yapılır. Artık kapamaya destek olacak evde uygulanan bilgisayar programları da tedavide kullanılıyor. İlk 7-8 yaşta tembellik tedavisinde daha hızlı ve etkili yol alırız. 10 yaşından sonra da kullanılan göz tembelliği tedavileri de var. Bu tedaviler hastanın durumuna göre ortalama yüzde 20’lik bir görme artışı sağlar.
Şaşılık nasıl tedavi ediliyor?
Şaşılık birçok nedenden kaynaklandığı için tedavi de kişiden kişiye farklılıklar gösterir. Bir kısım şaşılıkta gözlükle tedavi çok başarılıdır. Çocuk gözlüğünü taktığında şaşılığı düzelir. Yaş ilerledikçe kaymayı kontrol edebilme özelliği kazanabilir ve gözlüğü çıkardığında da artık gözü kaymaz. Bazen gözlük tedavisinin yanı sıra hasta ortoptik tedavi ve egzersiz programlarına alınabilir.
Ameliyat ne zaman gerekir?
Gözlükle ve egzersiz programlarıyla düzelmeyen şaşılıklarda, doğumsal şaşılıklarda, baş pozisyonunun olduğu hastalarda cerrahiye başvurulur. Şaşılık ameliyatları dünyanın her yerinde açık olarak yapılan bir ameliyattır. Kaymaya neden olan kasların yerleri değiştirilerek veya kısaltıp, kuvvetleri artırılarak yapılır. Şaşılıkta her ne kadar erken cerrahi tedavi tercih edilse de erişkin yaşlarda da tedavi mümkündür. Eskiden sadece estetik olarak başarı sağlandığına inanılırdı, son yıllardaki yayınlar ve bizim çalışmalarımızda da bu görüş yavaş yavaş değişiyor. Erişkinler de çocuklarda olduğu gibi kayma ameliyatlarına beyinsel olarak uyum sağlayıp her iki gözü birlikte kullanmaya adapte olabiliyor. Operasyon tercihen genel anestezi altında yapılır. Ameliyat sonrası göz kapatılmaz. Hastanın hastaneden çıkış zamanı anestezi durumuna bağlıdır. Ameliyat sonrası ağrılı değildir, hastada batma hissi olabilir. Hasta verilen damlaları kullanır ve gözlüğünü takabilir. Ameliyattan 1 hafta sonra çocuklar okullarına, erişkin hastalar da işlerine dönebilirler. Gözlerdeki kızarıklık yaklaşık 3-4 hafta sürer, damla kullanımına bağlı olarak azalır. Bazı şaşılıklarda botoks tedavisi uygulanabilir. Felce bağlı oluşan şaşılıklarda, ameliyat olmuş tam düzelme sağlanamamış hastalarda, guatr hastalığına bağlı gözünde kayma olmuş hastalarda botoks etkilidir.
Okul başarısızlığının nedeni göz bozukluğu olabilir
Çocuklarda göz sorunları ne tür belirtiler verir?
* Göz kayması, * Göz kapağı düşüklüğü, * Çapaklanma, şişlik, * Bir gözü kapayarak bakma, * Çocuğun tahtayı yeterince iyi görememesi, * Okurken satır atlaması, * Cümleleri eliyle takip etmesi, * Bir gözünü daha öne alarak kitaba bakması, * Gözlerini kısarak bakma, *Televizyonu yakından seyretmesi, * Gözlerde sulanma, * Sık sık göz kaşıma, * Gözde, başında ağrı, * Ödevlerini yaparken zorlanması.
Çocuklar hangi aralıklarla göz kontrolünden geçmeli?
Türkiye’de her üç 3 çocuktan birinde göz bozukluğu var. Sorunun farkında olmayan aileler çocuklarının derslerdeki başarısızlığını ‘Öğrenme yeteneği düşük’ diye nitelendirebiliyor. Oysa çocuğun öğrenme kabiliyetinde bir eksiklik yok, iyi göremediği için derslerinde geri kalabiliyor. Göz bozukluğunda önlem alınmazsa gözde tembellik oluşabilir ve bu durum ilerleyen yıllarda tedaviyi güçleştirir. İş işten geçmeden aileler duyarlı davranmalı. 0-16 yaş grubundaki çocukların gözlerini korumak için mümkünse doğumdan hemen sonra, yoksa 6-12 aylıkken, okula başlamadan önce ve okul süresince düzenli göz muayenesi yapılması gerekli.
En sık görülen sorunlar nelerdir?
Çocuklarda en sık göz tembelliği, şaşılık, miyopi, hipermetropi görülür.
