---

GÖZBEBEĞİNDEKİ TEHLİKE

Kazım Devranoğlu , kataraktın genelde iki gözü de etkilediğini söylüyor.

Antioksidan açısından zayıf beslenme, sigara içme, ve fazla güneş ışığına maruz kalma katarakt oluşumunu hızlandırıyor Katarakt hastası, mavi renkleri daha az algılar. Baktığı yerlerde siyah noktalar görür ve net görüşü ortadan kalkar

Küçük yaşta ip atlarken yere düşmüş, futbol oynarken başınıza top çarpmışsa veya trafik kazası geçirmişseniz bunun etkilerini ileride katarakt olarak görebilirsiniz. Genellikle yaşlı hastalığı olarak bilinen katarakt, travmalar ve kortizon kullanımı nedeniyle genç yaşlarda da görülebiliyor. Kadınlar gebeyken enfeksiyona yakalanırlarsa doğan bebeklerinde de katarakt ortaya çıkabiliyor. Bazen hiç bir neden olmaksızın bebeklerde katarakt görülebiliyor. Özellikle çocuklukta çıkan ve tedavi edilmeyen katarakt ise geri dönüşü olmayan göz tembelliklerine yol açıyor. Çok sıcağa veya güneşe aşırı maruz kalan mesleklerde kataraktın daha sık görüldüğünü belirten Dünya Göz Hastanesi’nden Prof. Dr. Kazım Devranoğlu, hastalığın kadınlarda erkeklerden daha fazla olduğunu söylüyor.

Katarakt nedir?
Gözümüzde ışınların girmesini sağlayan iki saydam tabaka var. Bunlardan biri kornea, ikincisi ise göz merceği dediğimiz bölümdür. Göz merceği saydam, kırıcı bir ortamdır. Bu bölgenin saydamlığının yitirmesine katarakt diyoruz. Bu yaşlılıktan, çarpma, travma vb. nedenlerle olabilir.

Hastalık hangi yaşlarda görülüyor?
Katarakt, çocuklarda da gençlerde de görülebilir. Ancak genellikle 55-60 yaşından sonra oluşur. Vücuttaki tüm dokularda olduğu gibi göz merceğinde de yaşlanmayla gelişen olaylar, bazı kişilerde hızlanarak katarakta dönüşebilir. 

Kataraktın çeşitleri neler?
Doğuştan, yaşlılığa, travmaya, sistemik hastalıklara ve UV ışınlarına bağlı olarak oluşan katarakt türleri var. Bebekler doğar doğmaz katarakt olabilecekleri gibi bir-iki yaşında da hastalıkla karşılaşabilirler. Annenin gebelik sırasında çeşitli enfeksiyonlar geçirmesi katarakta neden olabileceği gibi hiç bir nedene bağlı olmadan da oluşabilir.

Çocukluk çağında görülen katarakt mutlaka tedavi edilmeli. Çünkü beklenirse çocukta göz tembelliği oluşur ve yapılan ameliyatın da çocuğun görmesine katkısı olmaz. Bazı çocukluk çağı kataraktları şaşılıkla ortaya çıkıyor. Bazen aileler çocuklarının gözündeki kaymayı farkediyor ama, “Büyüyünce geçer” diye düşünüyor. Oysa bu şaşılığın asıl nedeni katarakt olabilir ve beklenildiğinde gözde tembellik yerleşir.

Çocuklar da ameliyat mı ediliyor?
Bir aylık bebeği ameliyat ettiğimiz gibi 107 yaşında bir hastamızı da ameliyat ettiğimiz oldu. Hasta anestezi alamaz diye bir şey söz konusu değil. Her yaşta ameliyat yapılabilir.

Gençlerdeki kataraktın nedeni ne?
Bazen çocuklarda ortaya çıkan katarakta aile müdahale etmiyor, bazen de fark etmiyor. Bu durumda katarak ilerleyip 18-0 yaşında ortaya çıkabiliyor. Gençlerde en çok gördüğümüz kataraktın nedeni travmadır. Vurma, çarpma, göze yumruk, sert cisim gelmesi, trafik kazası geçirilmesi, sivri cisim vb. batmasıyla oluşabilir katarakt. Bunlara ‘travmatik katarakt’ diyoruz.

Katarakt, travmanın hemen ardından mı oluşuyor?
Eğer göz delici bir cisimle yaralanmışsa, göz merceği de hasar almışsa hemen sıvı çekerek göz şişiyor ve saydam mercek birden- bire bulanıyor, buzlu cam gibi oluyor. Ama künt travmayla oluşan kataraktlar, yıllar içinde ortaya çıkabiliyor. Mesela bize 30 yaşında katarakt şikâyetiyle gelen hastalar var. Gözüne vurma, çarpma olup olmadığı, kaza geçirip geçirmediğini soruyoruz. Önce böyle bir şey olmadığını söylüyor hasta, ancak daha sonra travmaya maruz kaldığını hatırlayıp anlatıyor.

Bazen genç yaşlarda da hiçbir neden olmaksızın katarakt çıkabiliyor. Bazı ailelerde genetik olarak erken yaşta oluşuyor.

Kataraktın erken görülmesini sağlayan hastalıklar var mı?
Şeker hastalarında katarakt daha erken görülür. Uzun süre, yüksek doz kortizon tedavisi alanlarda da erken dönemde katarakt hastalığı oluşabiliyor.

Kataraktta risk grupları nelerdir?
Yaşlılık en büyük risk faktörüdür. Beslenme bozukluğu, özellikle antioksidan açısından zayıf beslenmek ve güneş ışığı risklidir. Örneğin fazla güneşe maruz kaldıkları için çiftçilik mesleğiyle uğraşanlarda katarakt daha erken görülür.

Sigaranın etkilemediği hastalık yok gibi. Kataraktı da etkiliyor. Kadınlarda istatistiki olarak katarakt daha fazla görülüyor.

Kataraktın yaygın görüldüğü meslek grupları var mı?
Çiftçiler, fırıncılar risk grubundadır. Yani sıcaklık ve ışığa fazla maruz kalan meslek gruplarında daha fazla görülüyor.

Kataraktın belirtileri nelerdir?
Normal görmesi olan bir kişi kullandığı gözlükleri hızla değiştirmek zorunda kalıyorsa, uzağı iyi görürken yakını iyi görür hale geliyorsa bu bir belirtidir. Bu, genellikle 55-60 yaşında oluşuyor. Hasta baktığı yerleri daha soluk görür. Özellikle mavi renkleri daha az algılar. Katarakt geliştikçe göz merceği maviyi daha gri gibi görür ve renklerin kontrasını fark edemez. Hasta baktığı yerlerde siyah noktalar görebilir. En önemli özellik kişinin görmesi normalken birden bire değişmesi, net görememedir.

Gençlik çağında çıkan kataraktlar ise gözün merceğinin belli bir bölümünü tuttuğu için göz merceğini kapatır hale geliyor. Bu nedenle kataraktı olan hastalar güneşe veya uzak araba farlarına yakalandıklarında hiç bir şey göremez ve bu şikâyetlerle doktora başvururlar. Genç hastalar veya kortizona bağlı kataraktı olanlar bu durumlarda loş ışıkta daha iyi gördüklerini söylerler. Örneğin mesleği şoförlük olan biri gündüz hiç bir sorun yaşamazken gece bu tür şikâyetlerle gelebiliyor. Gece ve gündüz görmesi arasında ciddi farklar oluşuyor.

Katarakt nasıl teşhis ediliyor?
Mikroskopla gözlere bakılır ve hastanın şikâyetlerine göre ilaçla gözbebeği büyütülür. Katarakt varsa bu hemen görülür. Yani hastalığın teşhisi kolaydır.

Körlüğe neden olur mu?
Körlük çok ağır bir sözcük. Katarakt nedeniyle görme sıfıra kadar düşebilir ama ameliyattan sonra görme yüzde 100’e de çıkabilir. Bir pencereden dışarıya baktığınızda etrafı görürsünüz. Perdeyi kapattığınızda hiç bir şey göremezsiniz. Katarakt böyle bir durumdur. Ameliyatın ardından gözün perdeleri açılır. Göz arkasında kataraktan önce oluşan bir bozukluk yoksa, ameliyat da sorunsuz geçerse hasta eski görmesine kavuşur.

‘Katarakt ameliyatı için fazla beklemeyin’

Tedavi seçenekleri nelerdir?
Kataraktın tek tedavisi ameliyattır. Katarakt ameliyatına karar vermek çok önemlidir. Bize bir hasta gelir ve ona ameliyat gerektiğini söyleriz. Bir başkası ameliyata gerek olmadığını söyleyebilir. Katarakt acil bir hastalık değildir, görme azlığı yaratır. 
Bu görme azlığı hastayı mutsuz ediyorsa, yani günlük işlerini yapamıyorsa, gazete okumakta, televizyon izlemekte, araba kullanmakta sorun yaşıyorsa, kesin katarakt teşhisi konmuşsa ameliyat gerekir. Görme derecesinin burada önemi yoktur. Önemli olan o görmenin kişinin hayatını etkileyip etkilemediğidir. Katarakt ameliyatının zamanı, hastanın mesleği, sosyal hayatı ve ihtiyaçlarına göre doktorla birlikte belirlenir.

Ameliyattan sonuç alma açısından farklılıklar var mı?
Katarakt ameliyatında eskiden bekleme eğilimi vardı. Şimdi bu durum değişti. Çünkü beklediğinizde gözdeki katarakt çok sertleşiyor. Sertleştiğinde bizim yapacağımız işler de zorlaşıyor, ameliyat uzuyor.

Ayrıca komplikasyon görülme riski de artıyor. Kataraktı çok sertleştirmemekte fayda var. 
Bazı hastaların kataraktı olduğunu ama hastanın bundan şikâyet etmediğini görüyoruz. Ama eğer gözün arkasında başka hastalıklar varsa bu durumda seçimi hastaya bırakmak yerine doktor olarak öneride bulunuyor ve ameliyatı tercih etmesi gerektiğini söylüyoruz.

Operasyon 20 dakika sürüyor
Ameliyat nasıl yapılıyor?
Ameliyatta fako yöntemini uyguluyoruz. Gözün saydam olan tabakasından 2-3 mm’lik bir kesi yapılarak giriliyor. Ultrason dediğimiz, ses dalglarının titreşimiyle gözün içinde sertleşmiş olan kataraktı parçalıyoruz. Çok küçük bir boru şeklindeki aynı aletle parçaları alıp kataraktın içini boşaltıyoruz. Saydam zarın içine daha önce tespit edilen numaralı bir mercek yerleştiriliyor. Kataraktın yumuşak ve sert oluşuna bağlı olarak 15-20 dakika sürüyor ameliyat.

Katarakt baş ağrısı yapıyor

Hastalığı hızlandırabilen etkenler var mı?
Karatarakt oluşan bir kişide hastalığın ilerlemesini önlemek için yapılacak hiç bir şey yoktur. Kişi yapacaklarıya ne hastalığın ilerlemesine ne de gerilemesine katkıda bulunabilir. Katarakt hastalığı bir metabolik bozukluktur. Yani gözün merceğindeki yapısal bozukluklardan oluşuyor. Bizim dışardan müdahaleyle onu durdurmamız söz konusu değil.

İki gözü etkiler
Katarakt baş ağrısı yapar mı?
Hastalar iyi görmedikleri için gözünü kısıp bakmaya çalışıyorsa katarakt baş ağrısı yapabilir ama kataraktın baş ağrısıyla doğrudan bir ilişkisi yok.

Katarakt iki gözdede mi görülür?
Dışardan etkenlerle oluşan katarakt hariç genelde iki gözde de görülüyor.

Katarakt olan göz dışardan bakılınca farkedilir mi?
Kataraktta, göz bebeğinin rengi farklılaşır. Ameliyattan sonra da bazı hastalarda takılan merceklerden ötürü parlama oluşabiliyor.