Op. Dr. Elvan Yalçın Çocuklarda düzenli göz muayenesinin önemi nedir? Ailelere okul yaşına gelen çocuklarını muhakkak düzenli olarak doktora götürmelerini öneriyoruz. Bu sayede bir veya her iki gözde görme azlığı problemi, buna neden olan hastalıklar ve şaşılık erkenden tespit edilir. 0-16 yaş grubundaki çocukların gözlerini korumak için mümkünse doğumdan hemen sonra, yoksa 6-12 aylıkken, okula başlamadan önce ve okul süresince düzenli göz muayenesi yapılması gereklidir. Bebeklerin ilk göz muayenesi ne zaman yapılmalıdır? Erken doğmuş bebeklerde doğumdan sonra 4-6 hafta arasında mutlaka göz muayenesinin yapılması gerekmektedir. Yani bebeğin 36. haftadan önce mutlaka göz muayenesi yapılmalıdır. Yeni doğan tüm bebeklerin ilk bir ay içinde göz muayenesinin yapılması; prematüre retinopatisi dahil birçok göz hastalığı, göz tansiyonu, göz tembelliği, gözyaşı kanalı tıkanıklığı ve şaşılık gibi zamanında tanısının konması ve başarılı tedavi olanağını sağlaması açısından önemlidir.
Çocuklardaki göz hastalıkları ve belirtileri nelerdir? Görme bozukluklarının görülme sıklığı yaşa bağlı olarak artar. Göz tembelliği, şaşılık, miyopi, hipermetropi ve astigmat çocuklarda en sık görülen sorunlardır. Erken doğan, yani prematüre bebeklerin ise problemleri çok daha farklı ve büyük boyutlarda olabilir. Bu nedenle bebek ve çocuklardaki göz problemlerinin erken tanısı çok büyük önem taşır. Çocuklarda rastlanan göz hastalıklarının belirtileri şunlardır; • Göz kayması • Göz kapağı düşüklüğü • Göz yaşarması • Capaklanma • Şişlik • Bir gözü kapayarak bakma • Çok yakından okuma • Televizyonu yakından izleme • Gözlerini kısarak bakma • Okuduğu yeri kaçırma • Okuduğu yeri belirlemek için parmak kullanma • Baş ağrısı • Sakarca davranış • Dalgınlık • Başı bir yana eğerek bakma • Sık sık gözleri kaşıma • Bebek 3 aylık olmasına rağmen bakışları odaklayamama.
ŞAŞILIĞIN TEDAVİSİ MÜMKÜN
Şaşılık nedir? Gözlerin paralel duruş pozisyonunun bozulmasına şaşılık denir. Gözler burun köküne doğru veya dış tarafa kayabileceği gibi yukarı veya aşağı pozisyonlara da kayabilir. Şaşılıklar genel olarak kas felçlerine bağlı olarak veya kas felçlerinden bağımsız olarak oluşur. Her iki gözde göz hareketlerini sağlayan, göz küresinin hemen dışında yer alan 6 adet kas bulunur. Beyin, gözdeki bu kasların ve her iki gözün birbiriyle koordineli çalışmasını sağlar. Beyin kontrolündeki eksiklik veya kaslardaki anatomik ve yapısal bozukluklar, bu kaslarda bir veya daha fazla fonksiyonun bozulmasına, dolayısıyla şaşılığa neden olur. Bebeğinde göz kayması olan aileler ne yapmalıdır? Bebeklerin ilk 3 aylarında gözlerinde ara sıra kaymalar oluşabilir, bu durum 5-6’ncı aya kadar düzelir. Çünkü iki gözü paralel tutmayı sağlayan beyin kontrolü henüz tam gelişmemiştir. Altı aydan sonra devam eden kaymaların ise düzeltilmesi gerekir. Bebeklik, hatta erken çocukluk döneminde burun kökünün basık olmasından dolayı yalancı kayma izlenimi olabilir. Daha ziyade yan bakışlarda belirgindir, bazen gerçek kayma ile birlikte de olabileceğinden göz doktorunun görmesinde fayda vardır. Kayma hep aynı gözde oluyorsa, o gözde görmenin az olduğunun veya olacağının belirtisidir ve mutlaka muayene edilip sağlam gözün kapatılarak önlem alınmasını gerektirir. Ayrıca gözünde kayma olsun veya olmasın bebeklerin 1 yaş içinde mutlaka bir göz hekimi tarafından değerlendirilmesi göz tembelliğinin erken dönemde tespiti için hayati önem taşımaktadır.
Bazı tip göz kaymaları bebeklerin ilk 6 ay ve sonrasında ortaya çıkar. Doğumsal kaymalar da diyebileceğimiz bu durumun tek tedavisi cerrahi işlemdir ve ilk 2 yaş içinde uygulanması çocuğa her iki gözüyle birlikte görme alışkanlığı kazandıracağı, derinlik hissine yani 3 boyutlu görmeye kavuşturacağı için önemlidir. Bunun yanında sadece ameliyatla sorunun bir anda çözülmediği akılda tutulmalıdır. Çocuğun okul dönemine kadar takibi ve tedavisi sürdürülmelidir. Şaşılık tedavisi nasıl yapılır? Şaşılık tedavisinde ilk olarak gözde herhangi bir kırma kusuru olup olmadığı değerlendirilir. Kırma kusurlarının düzeltilmesinde esas amaç görmeyi düzeltmek olmakla birlikte, hipermetropi içe kaymaları, miyopi ise dışa olan kaymaları düzeltebilir. Şaşılık birçok nedenden kaynaklandığı için tedavi de kişiden kişiye farklılıklar gösterir. Bir kısım şaşılıkta gözlükle tedavi çok başarılıdır. Çocuk gözlüğünü taktığında şaşılığı düzelir. Yaş ilerledikçe kaymayı kontrol edebilme özelliği kazanabilir ve gözlüğü çıkardığında da artık gözü kaymaz. Bazen gözlük tedavisinin yanı sıra hasta ortopedik tedavi ve egzersiz programlarına alınabilir. Gözlükle ve egzersiz programlarıyla düzelmeyen şaşılıklarda, doğumsal şaşılıklarda cerrahiye başvurulur. Tedavi çocuklara özel planlanmalıdır. Hastanelerimizde minik gözleri korumak ve sağlığına kavuşturmak için çocuk hastalara uygun şekilde tasarlanan tedavi ortamlarında hizmet vermekteyiz. Çocuk göz hastalıklarının takip ve tedavisinde anesteziye gerek görüldüğü taktirde çocuk anestezisinde uzman anestezi hekimleri tarafından uygulanmaktadır. Steril ameliyathaneler, çocuk hastalara uygun şekilde dizayn edilmiş masalarda ve kişiye özel olarak tek sefer kullanılan tıbbi malzemelerle gerçekleştirilmektedir.
Şaşılık ve göz tembelliğinde nasıl bir ilişki vardır? Tek taraflı sabit kaymalar göz tembelliğine neden olur. Göz tembelliği bir gözün diğerine göre daha az görme durumudur ve eğer çocuk ilk 7 yaş içinde tedavi olmazsa ömür boyu görme düzeyi az olarak devam eder. Ayrıca göz tembelliği kişinin her iki gözle görme yeteneği kazanması, derinlik hissini yani üç boyutlu görmeyi engeller. Tek taraflı sabit kaymalarda uygun gözlük ve kapama tedavisinin yanı sıra cerrahi de gerekebilir. Göz tembelliği başka hangi problemlerin sonucunda oluşur? Göz tembelliği her iki göz arasında numara farkı varsa veya çocuğun görme yolunu kapatacak katarakt gibi bir bozukluk varsa oluşabilir. Çok yüksek hipermetropi ve astigmatizmada gözlerin her ikisinde birden tembellik oluşabilir. Bu durumda çocuk uygun gözlüğü hemen takmaya başlamalıdır. 3-6’ncı aydan itibaren uygun çerçeve seçimiyle bebekler de gözlük takabilirler. Göz tembelliği tedavisi nasıl yapılır? Göz tembelliği önlenebilir görme kaybıdır. İlk 7 yaş içinde kapama ve ortoptik (cihazlarda) yöntemlerle tedavi edilebilir. Çocuğa uygun gözlük verilir ve tembel gözü çalıştırmak amacıyla sağlam göze uygun sürelerde kapama yapılır. Artık günümüzde kapamaya destek olacak evde uygulanan bilgisayar programlarını da tedavide kullanmaktayız. Ortoptik tedavi nedir? Ortoptik tedavi gözün rehabilitasyon programıdır. Hem görmeyi artırıcı tedaviler, hem de her iki gözle görmeyi sağlayan füzyon tedavileri kullanmaktayız. Bir kısım ortoptik tedaviler göz kaslarını çalıştırmak ve her iki gözle görmeyi koordine etmek amaçlı yapılır. Hastane ortamında uyguladığımız veya evde verilen egzersiz programlarımız mevcuttur.
Bebeklerde gözyaşı kanal tıkanıklığı nedir? Gözyaşı yolları alt ve üst göz kapaklarının iç kısmında iki ufak kanal ile başlar, gözyaşı kesesini oluşturur. İnce bir kanalın yardımıyla burun boşluğuna açılarak sonlanır. Tıkanıklık genellikle bu son kısımda oluşur. Yeni doğan bebeklerin bir kısmında kanalın son parçası açılmamıştır. Yoğun sulanma ve enfeksiyonun devam ettiği bebeklerde 6. aydan itibaren kanal tıkanıklığı için sondalama öneriyoruz. Bu işlem genel anestezi altında uygulanır. Yaklaşık 5-10 dakika sürer. Ortalama zamanlama 1 yaştır, gecikme yaşandığında sondalama işleminin başarı şansı azalır. Bebeklerde katarakt ve glokom görülebilir mi? Bebeklerde katarakt doğuştan olarak görülebilir. Bir göz bebeğinin diğerinden farklı renkte (beyaz) olması veya gözde kayma (şaşılık) olması, doğumsal kataraktın belirtileri arasındadır. Göz tansiyonu hastalığı da yeni doğan dönemi, bebeklik ve erken çocukluk döneminde ortaya çıkabilir. Bu hastalık başlangıçta belirti vermediği halde ilerledikçe bebeğin gözünün büyüdüğü dikkat çeker, ayrıca ışığa bakamama, sulanma gibi belirtileri vardır. Bebeklerde bu belirtiler görüldüğü an, hiç zaman kaybetmeden göz uzmanına başvurulmalıdır.
