Dünyagöz Etiler Hastanesi’nden Dr. Nilüfer Ünal, biyonik gözle ilgili merak edilenleri anlattı:
Tavuk karası hastalığı nedir?
Tıbbi adı ’retinitis pigmentosa’dır. Retinanın ilerleyici bir hastalığıdır. Yüzde 80 genetik kökenlidir. Çoğunlukla akraba evliliğinde görülür ve körlüğe neden olabilir. Türkiye’de 20 bin kişide bu hastalık var.
Hangi yaşlarda ortaya çıkıyor? Hastalığın seyri nasıl ilerliyor?
Genellikle çocuk yaşlarda düşmeler, çarpmalar araştırılırken tesadüfen teşhis alıyor. İleri yaşlarda göz muayenesi sırasında tesadüfen de öğrenilebiliyor. Hastalığın seyri kişiden kişiye değişiyor. Çok hafif seyirler de var. Ama büyük bir grupta 20’li yaşlardan sonra görme çok azalıyor. Hastalık merkezi görmeyi tutarsa görme kaybediliyor. Merkezi tutmazsa hasta her zaman görmeye sahip olabiliyor.
Genellikle karşımıza kör olmaktan değil ama araba çarpmasından korkan hastalar geliyor. 2006’da ilk biyonik gözün yapıldığı hasta "Körlüğün psikolojisi körlükten daha zor" diyor. Bu hastalar göremedikleri için çok fazla ortopedik şikayet, kafa travmaları yaşıyor, yoğun bakıma giriyorlar.
Erken teşhis edildiğinde hastalığı durdurmak mümkün mü?
Genetik tedavi uygulanabilir olduğunda hastalığı durdurmak konuşulabilir. Ama maalesef şu an bu çalışmalar klinikte yaygın kullanılabilir düzeyde değil. Dolayısıyla pratikte durduracak bir tedavi yok. Bu hastaların yüzde 90’ı sigara kullanıyor. Sigara da hastalığın seyrini kötüleştirebiliyor. Bu nedenle sigarayı bırakmak yerinde bir mesaj olabilir. Bunun dışında retinayı destekleyen vitamin takviyelerini erkenden vermek öneriliyor. Bu vitaminler görmeyi muhafaza etmeye ciddi katkı sağlayabiliyor. Birtakım elektrik simülasyon tedavileri var. Ama şu an yaygın olmadığı için konuşacak düzeyde tecrübemiz yok.
Kök hücre tedavisi etkili değil mi?
Çalışılıyor ancak süreç klinikte tedavi seçeneği olarak sunulacak aşamaya ulaşmış ve şu aşamada kök hücre tedavisi biyonik gözün alternatifi olacak düzeyde değil. İlave bir bilgi Argus II retinal implant görmesi ışık hissi düzeyindeki hastaların tek gözüne uygulanıyor. Diğer gözleri şu an araştırma düzeyindeki tedaviler klinikte uygulanabilir hale geldiğinde bu tedaviler için değerlendirilebilir.
Tek tedavisi biyonik göz mü?
Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ve CE belgesi onaylı tek tedavisi biyonik göz. Biyonik göz ameliyatı, ’Yapılacak bir şey yok’ diye hastaneden gönderilen, başkalarına muhtaç hastaları diğer insanlara bağımlılıktan kurtaracak seviyede görme sağlıyor. Ameliyat 25 yaşını doldurmuş, retinitis pigmentosa sebebi ile görmesi ışık düzeyine düşmüş hastalara uygun. Ameliyat iki gözünde de çok ciddi görme kaybı yaşayanlara gölge ve ışık algısı ile yapay bir görme sağlıyor ve hayatlarını kolaylaştırıyor.
Biyonik gözün çalışma mekanizması nedir?
Hastaya ameliyatla gözün içine dışarıdan bakıldığında algılanmayan ‘Argus II’ adını verdiğimiz bir retinal implant yerleştiriliyor. Biyonik göz, görüş alanındaki nesneleri algılamayı sağlayan bir gözlük vasıtasıyla çalışıyor. Gözlük üzerinde bir kamera bulunuyor ve implantı aktive etmesi için bir güç cihazına bağlı. Gözlüğün üzerindeki minyatür video kameradan alınan görüntüler, video işleme ünitesinde işlenerek, gözlüğün üzerindeki anten aracılığıyla göze yerleştirilen retinal implanta kablosuz olarak gönderiliyor. İmplant talimatları alıyor ve uyarımı bir elektrot dizisi üzerinden retinaya iletiyor.
Ne kadar görme sağlanıyor?
Hastaları az görür yapıyoruz. Az görme altını çizmemiz gereken değerli bir his. Hastalar siyah-beyaz görüyor, gölge ve ışık algıları artıyor. Algılama sonrasında göze görmeyi yeniden öğretebilmek gerekiyor. Aşama aşama bu aleti kullanmayı öğreniyor ve beyin o gördüğü ışık huzmeleriyle tekrar görmeyi hatırlıyor. Masa mı, sandalye mi, insan mı gibi. Ameliyat sonrası 3 ay sürecek eğitimle görme seviyesi gün geçtikçe artıyor.
Kaç kişiye uygulandı?
İlk kez 2006 yılında yapıldı. Dünyada 170, ülkemizde şimdilik 2 vakaya uygulandı. Önümüzdeki hafta bir kişiye daha yapılacak. Bizim hastanede sırada bekleyen 80 kişi daha var.
Her hastaya uygulanabilir mi?
Uygun hasta seçimi çok önemli. Göz bulgularının uygun olması dışında hastanın ruh sağlığının, teknolojiyi kullanma yeteneğinin, aile bireylerinin desteğinin uygun olması lazım. Ameliyattan sonra 20 saat hastane içinde 20 saat hastane dışında rehabilitasyon süreci var. Toplam 3 ay sürüyor. Hastanın günde en az yarım saatini ayırması gerekiyor. Onları yaptıkça yeniden görmeyi öğreniyor. Bir de biyonik göz için en azından bir dönem görmüş hastalar tercih ediliyor. Şöyle bir detay var: Görme süresi ne kadar uzunsa rehabilitasyondan alınan cevap daha kısa sürüyor.
