En önemli belirtisi hastanın görme fonksiyonlarında değişiklik. Bu uzağı görememe, yakını görememe şeklinde olabilir. Ya da daha önce kullandığı gözlüklerle net görememe biçiminde ortaya çıkabilir. Hasta baktığı yerde gölgeler görür, renkleri ayırt edemez. Renkler zor veya soluk olarak algılanır; özellikle mavi renkte hasta sorunlar yaşar. Geceleri bazı hastaların şikayetleri daha da artar; görmede zorluk veya gece görme bozukluğu daha belirgindir. Özellikle geceleri araba kullananlarda ışıklar etrafında renkli halkalar oluşur. Ayrıca çift görme, şekilsiz ve bulanık görme, kontakt lens veya gözlük numaralarının sık sık değişmesi, derinlik hissinin kaybı, göz yorgunluğu ve baş ağrısı gibi belirtileri var. Bir de baktığında siyah lekeler, gölgeler görme gibi şikayetler bize kataraktı düşündürebilir.
Dünyagöz Hastanesi Medikal Direktörü Prof. Dr. Kazım Devranoğlu yenilikleri anlattı: Katarakt nedir? Katarakt gözün renkli kısmı irisin arkasında bulunan şeffaf lensin saydamlığını kaybetmesidir. Lens, uyum yapabilen, saydam bir dokudur. Kornea ve saydam lensten kırılarak geçen ışık retinaya ulaşır. Retina alıcı görevi yaparak gelen bilgileri beyne ulaştırır. Beyindeki görme merkezi bize karşımızdaki nesnenin görüntüsünü verir. Eğer lens buzlu cam görüntüsündeyse yani saydamlığını kaybetmişse ışığın tamamı lensten geçemez ve retinada tam olarak odaklanamaz. Bunun sonucunda beyin nesneyi tam olarak algılayamadığından bulanık bir görüntü elde edilir. Sağlıklı genç bir lens elastiktir. Yakın cisimler için kalınlaşır, uzak cisimler için ise incelir. Bu özellik yakını ve uzağı net görmemizi sağlar. Yaşla lenste elastikiyet azalır bu nedenle sadece uzakta iyi bir görüş elde edilir. Yakın için ise gözlüğe ihtiyaç duyulur. Bu tür değişiklikler yaşlanmanın doğal sonuçlandır. Nasıl fotoğraf makinesinin lensi lekeli ya da çizildiğinde fotoğraf bulanık olursa, insan gözünde katarakt sonucu lens saydamlığını yitirir. Bu da görüntüyü bulanıklaştırır ve hastalarda görmede bozukluklara neden olur.
Mesela katarakt gelişirken yakını göremeyen kişi yakını daha iyi görebilir. Bîr yaşlılık hastalığı mı? Genellikle yaşlılıkta görülür. 60 yaş ve üzerinde görülme oranı yaklaşık yüzde 20-30’dur. Yaş arttıkça görülme sıklığı artar. Ama katarakt yaşlılığın doğal bir sonucu değildir. Göz merceğinin yaşlanması bazılarında daha abartılı yaşanır. İlerleyen yaşla birlikte tüm vücudumuzda olduğu gibi göz merceğinde de yaşlanma meydana gelir. Yaşlanan mercek bazı özelliklerini kaybeder. Gözün içerisinde doğuştan var olan lensin yapısı protein ve sudan oluşur. Proteinin özel dizimi, lensin saydam ve ışığı geçirebilir özellikte olmasını sağlar. Yıllar geçtikçe küçük protein molekülleri yığılmaya başlar ve sonunda lens saydamlığını kaybeder. Bu bulanıklık ışığı geçiremeyecek kadar bütün lensi kapladığında olgunlaşmış katarakt oluşur. Katarakt birdenbire mi olur? Katarakt genelde yavaş ilerler. Katarakt az olduğu zaman görmede herhangi bir farklılık hissedilmeyebilir. ilerledikçe net görme kaybolmaya başlar. Bazılarında katarakt zamanla ilerlediğinde hastalar yakını daha iyi görmeye başlarlar. Bu durum geçicidir. Bütün kataraktlar aynı şekilde olmaz.
Genelde katarakt bütün lensin bulanıklaşması şeklinde olur. Diğerlerinde ise sadece bir bölümde oluşup sonra lensin diğer bölümlerine yayılmaya başlar. Kataraktın gelişmesi yıllar alırken, bazı durumlarda ise birkaç ay sürebilir. Tamamen görme kaybı olabiliyor mu? Görme kaybı yavaş başlar. En iyi görmeyi yüzde 100 diye değerlendirirsek, katarakt oluştuğu zaman bu oran yüzde 10’a düşebilir. Ama bu kataraktın derecesine göre değişiyor. Bazen görme kaybı yüzde 90’da da kalabilir. 6 ayda ya da bir yıl içinde görme giderek azalır. Bazıları erken fark ediyor, bazıları da gözlük numarası için geldiğinde gözünde katarakt olduğunu öğreniyor. Nasıl teşhis edilir? Görmelerinin değişmesi şikayetiyle başvuran hastalan muayene ediyoruz. Gözün bütün bölümlerini önden arkaya doğru değerlendiririz. En önde kornea dediğimiz cam tabaka, onun arkasında da göz merceği dediğimiz bölümü inceleriz. Gözün renkli kısımlarını özel ilaçlarla genişlettikten sonra, göz merceğini detaylı olarak muayene ederiz. Hastalardaki görme azlığının nedeni neyse araştırırız. Lenste değişiklik varsa, bunun katarakt olup olmadığına karar verip ona göre hastayı tedaviye yönlendiririz. Hasta bize geldiğinde yaklaşık bir saatlik muayene sonrasında teşhisi koyarız. Ancak başka hastalıklar da fark ettiysek o zaman teşhis süresi uzayabilir.
Ameliyat kararı alındığında hastadan bazı tahlilleri yaptırması istenir. Kimlerde daha fazla görülür? Göz tansiyonu olanlarda, çiftçiler gibi ışığa maruz kalanlarda katarakt kolay ortaya çıkıyor. Isı da katarakt üzerinde önemli rol oynuyor. Fırıncılarda, demir dövme işiyle uğraşanlarda, ya da aşırı ısıya maruz kalan mesleklere sahip olanlarda katarakta sık rastlanıyor. Yapılan araştırmalara göre kadınlarda ve siyahilerde katarakt daha fazla görülüyor. Göze darbe gelmesi katarakta gebelikte enfeksiyon bebekte katarakt nedeni. Katrakt dışarıdan fark edilebilir mi? eğer çok ilerlemişse görülebilir. Normalde dışarıdan baktığımız zaman kişinin gözbebeği siyahtır. Ama kataraktlı kişide puslu bir görüntü oluşur, iki göz bebeği arasındaki fark da açıkça görülür. Eskiden bu duruma daha sık rastlanıyordu. Şimdi böyle görüntülere pek rastamıyoruz. Herkes erken dönemde kataraktı fark edip ameliyat oluyor. Kataraktı artıran etkenler var mı? Diğer göz rahatsızlıkları, şeker, gibi bazı hastalıklar kataraktın ortaya çıkışını kolaylaştırabilir. Yine yüksek miyopisi olanlarda katarakt neden olabilir mi? Evet. Göze gelen herhangi kuvvetli bir travma önemli bir katarakt nedeni. İğne, çivi, diken batması gibi kuvvetli bir travmanın hemen arkasından katarakt gelişebilir. Bu da her yaşta olabilir. Travmanın şiddetine göre etki değişebilir. Eğer travma büyükse katarakt hızla büyüyebilir. Kataraktta tek tedavi seçeneği ameliyat mı? Evet. Hastalar sık sık şu soruyu sorar: ’Damla, güneş gözlüğü kullansam kataraktımın ilerlemesini durdurabilir miyim?’ Maalesef dünyada kataraktı durdurabilecek hiçbir yöntem yok.
15-20 DAKİKADA KATARAKTTAN KURTULUN
Genellikle çift taraflı olur Katarakt. Bazılarında bir gözde çok ileri diğerinde daha geri olabiliyor. Başlangıç aşamasında olan gözün ilerlemesi üç ay da üç sene de sürebiliyor. Ama diğer gözde ömür boyu hiçbir sorun çıkmayabilir de. Ancak şöyle dir oran verebiliriz: Yaşlılığa bağlı kataraktın yüzde 80’i çift taraflıdır. Doğumsal nedenlerle katarakt ortaya çıkabilir mi? Evet. Mesela bebeklerde doğumdan sonra bir yaş civannda oluşan bir katarakt türü var. Ancak bebek kendini ifade edemediği için genellikle katarakt fark edilmez. Bu nedenle ailenin uyanık olması çok önemli. Bebeklerde görülen kataraktın en önemli belirtisi şaşılıktır. Çocukluk döneminde görülen şaşılık ’Büyüyünce geçer’ diye hafife alınıyor. Oysa bu yaklaşım çocukta geri dönüşümsüz bir görme kaybına neden olabilir. Çünkü katarakta bağlı göz kayması gözde hemen tembellik oluşturur.
Tembellik gelişen bir göze en iyi ameliyatı dahi yapsanız çocuğun iyi görmesini tekrar sağlayamıyoruz. Bu nedenle ne kadar erken tedaviye başlanır ve katarakt ortadan kaldırılırsa tembellik o kadar erken tedavi edilir. Şu andaki anestezi ve ameliyat teknikleriyle bir aylık bebeği de 100 yaşındaki kişiyi de başarıyla ameliyat edebiliyoruz. Uyarıcı belirtiler neler? Gözlerde kayma önemli bir belirti. İki göz bebeğinin renginin birbirinden farklı olması da ciddi bîr belirti. Mesela gözlerden biri diğerine göre daha az parlaktır. Eğer katarakt çok yoğunsa bebeğin gözü bembeyaz olabilir. Fotoğraflarda görülen gözbebeğinin kırmızı renginin iki göz arasında farklı olması da belirtilerden biri. Annenin gebelik sırasında geçirdiği enfeksiyonlar, gebeliğin farkında olunmadan kullanılan bazı ilaçlar katarakta yol açabilir. Bazen hiçbir neden olmasa da doğumsal katarakt gelişebilir. Tedavisi farklı mı? Eğer kataraktı 2 yaşından önce tespit etmişsek göze mercek koymuyoruz. Normal büyüklüğüne ulaşmadığı için göze mercek koysak bile 3-4 yaşına geldiğinde o mercek çocuğa yetmiyor. 2 yaşından sonra yaptığımız ameliyatlar yetişkinlerinkiyle aynı. Yalnız çocuklarda genellikle göze dikiş koyuyoruz. Çünkü çocuklar elini gözüne daha rahat götürüp, kontrolümüz dışında hareket yapabilir. Bu da yaranın açılmasına neden olabilir.
